Чувашско-русский словарь (1982)

йăр

подр. —
о скользящем движении, стекании жидкости
куççуль йăр юхса анчĕ — по щекам покатились слезы

йăр-йăр —
1) усил. от йăр
йăр-йăр юх — струиться, течь струйками
2) подр. — о ритмичном покачивании, раскачивании

йăрр — усил. от йăр
ура йăрр шуса кайрĕ — я поскользнулся

йăр-япăш

ветреный, несерьезный
йăр-япăш каччă — ветреный парень

йăр-яр

1. подр. —
о сильном скольжении
пăр çинче ура йăр-яр шăвать — на льду ноги разъезжаются в стороны

йăр-яр

2. подр. —
о блеске, сверкании, сиянии
хĕвел шевлисем шыв çинче йăр-яр выляççĕ — на воде играют солнечные блики

йăри-яри

I.
то же, что йăр-яр 1, 2.

йăр-ярт

подр. —
о резких движениях
йăр-ярт çаврăнкала — поворачиваться то в одну, то в другую сторону

Словарь чувашского языка

сасăсăр

(сазы̆зы̆р), безголосый, безмолвный, безмолвно. Букв. 1904. Вĕсем ман сăмахсене пĕр сасăсăр итлесе ларчĕç. Ск.и пред. 16. Çут çăлтăрсем çутăлаççĕ, пытанмалла выляççĕ, йăр-йăр çӳлтен анаççĕ, сасăсăр юрă юрлаççĕ.

пат-патлă

, имеющий крапины, с крапинами. Сиктер. Пат-патлă пусма, ситец, с крапинами; хура пат-патлă, имеющий черные крапины; хĕрлĕ пат-патлă, имеющий красные крапины; хĕрлĕ пат-патлă кăвак пусма, ситец с красными крапинами по синему полю; у Уганд. пат-пат хура сарă тавар, желтая материя с черными крапинами. Срз. Ку лашан çамки йăр-шурă, «у этой лошади на лбу проточина» (Уганд.; йăр также «бойкий» (у него же),

пытанмалла

, игра в прятки. Чертаг. Ск. и пред. Çут çăлтăрсем çутăлаççĕ, пытанмалла выляççĕ, йăр-йар çӳлтен анаççĕ. Сред. Юм. Пытанмалла выляс, играть в прятки.

ӳккеле

учащ. ф. от ӳк. К.-Кушки. Каяймас пулĕ, çумăр ӳккелеме пуçларĕ ĕнтĕ. Не пойдет, вероятно, начал покрапывать дождь. Сказки и пред. чув. 16. Çăлтăр йăр-яр ӳккелет.

йăппăрла

назв. игры (в жгуты). СПВВ. X. Йăппăрла, ямпарла, вашла, еренкелле, ярла, яшла, йăкăрла, юртла, йăр-йăрла, шăпкăлла ― игра в жгуты (в разных диалектах).

йăр

(jы̆р), подр. ровному качанию. Альш. Юмăçăн алли вĕçĕнчи çăкăрĕ тикĕс сулланмас, лăнкăр-лăнкăр сулланать (переваливаясь на нитке): уçăлмас-ха, теççĕ. Уçăлнă вăхăтра çăкăр татăкĕ тикĕс, йăр-йăр (ровно) сулланать. Кукăр-макăр (= унталла-кунталла) суллансан: юмăçă уçăлмарĕ, теççĕ (гаданье не удается). || Полосами. Шел. 140. Шăннă чӳрече йăлт-çех çуталчĕ теминçе тĕслĕ йăр-йăр çутăпа. Сред. Юм. Ман кĕпе тĕрри йăр-йăр шôрă (полосами). || Турх. Çутă-çутă çава, йăр çаврăнса, пĕтĕм хире çутăлса курăнать: || Подр. быстрому движению скатываюшейся капли. Букв. 1904. Ăна курăк туни çумĕнчен йăр, юхса аннине курмалла та мар (не заметишь). Турх. Нумай-нумай пит тăрăх (по многим лицам) куç-çулĕсем йăр юхнă. || Подр. звукам камешка, брошенного на тонкий лед и скользящего по его поверхности. Сред. Юм. Пат тăвать те, йăр-йăр-йăр-йăр-йăрр! туçа, чарăнать. Пĕчикрех чола тинтерех шăннă пăр çине утсан, çапла сас илтĕнет. || Подр. движениям моли (т е. молявок) в реке. N. Пулă чĕпписем, йăр-йăр выляса, шана чĕпписене хыпса çӳреççĕ. Альш. Йăр-йăр пулă пулатăм, пăр айĕнчен чăмăтăм. («Быстрое движение, но не непрерывное, а порциями, как ходит рыба»).

йăр-яр

подр. неодинаковым быстрым движениям по прямой или по дуге. КС. Шурăм-п. № 21. Çулупа чĕртнĕ чухне вут йăр-яр сирпĕнсе каять. Е. Орлова? Çиçĕм йăр-яр туса карĕ. Никит. Çиçĕм йăр-яр, йăр-яр! çиçет. Сказки и пред. чув. 16. Çут çăлтăрсем çутăлаççĕ, пытанмалла выляççĕ, йăр-яр çӳлтен анаççĕ (падают).

йăр-йор

(jы̆р-jор), тоже, что йăр-яр. Б. Олг. Полă Атăлта йăр-йор, йăр-йор çӳрет.

йăр

юркий. N. Пит йăр-çке ку. Он очень юрок. СПВВ. ФН. Йăр, тесе, пит чарса чарăнмасăр чупакан çынна калаççĕ.

йăр япăш

(jы̆р-jабы̆ш), очень юркий; вертушка СПВВ. ЕС. Йăр-япăш — ларнă вырăнĕнче тĕк лара пĕлмен çын. Вăл пĕр пӳрте кĕрет, пĕр тула тухат. || К.-Кушки. Йăр-япăш — ловкий, разузнает все; вертлявый, бойкий.

йĕр-япăш

вертлявый, вертун, юла („когда дверь не затворяется говорят: йĕр-япăш“). Ильк. Рак.? Вырăнĕнче лара-тăра пĕлмен шуйă çынна калаççĕ. Çын патне пырсан, час каякан çынна: эсĕ йĕр-япăш (scr. янăш) пек çӳретĕн, тит. См. йăр-йапăш.

Русско-чувашский словарь (1971)

начеркать

сов. что, чего, разг. чĕркелесе çыр, йăр-яр турткаласа хур.

струиться

несов. 1. (течь струйками) йăр-йăр (е шăпăр-шăпăр) юх, пĕрхĕн, пĕрхĕмĕн юх; по лицу струится пот пит тăрăх шăпăр-шăпăр тар юхать; 2. перен. (распространяться струёй) (о воздухе) вăркăш; (о свете) пайăркалан, пайăркан ӳк; (о запахе) сарăл, тап, кил; струится аромат цветов чечексенчен ырă шăршă сарăлать.

струя

ж. 1. (узкий поток воды) юхă, юхăм, йăр-йăр юхса тăни; 2. перен. (узкий поток воздуха, света и т. п.) вăркăш, пайăрка, юпа, юхă; струя воздуха сывлăш вăркăшĕ; струя света çутă пайăрки; струя дыма тĕтĕм юпи; струя песка хăйăр юххи; 3. перен. (направление) сывлăш, вăркăш; влить свежую струю в работу ĕçе çĕнĕ сывлăш кĕрт.

См. также: