Чувашско-русский словарь (1982)

тертлĕ

1.
испытавший муки, мучения, страдания
тертлĕ çын — человек, хлебнувший горя

тертлĕ

2.
мучительно болезненный, причиняющий страдания (о недугах)

тертлĕ

3.
трудный, тяжелый, непосильный, изнурительный

тертлĕ

трудно, тяжело, непосильно, изнурительно
тертлĕ ĕç — тяжелый труд
утма тертлĕ — идти мучительно трудно

тертлĕ

4.
тяжелый, трудный, мучительный
многострадальный
тертлĕ вăхăт — тяжелое время

тертлĕ

5.
вымученный, выстраданный, добытый непосильным трудом
тертлĕ çĕнтерӳ — выстраданная победа
тертлĕ çăкăр — добытый тяжким трудом хлеб

тертлĕ-шарлă

то же, что тертлĕ 4.
тертлĕ-шарлă пурнăç — жизнь, полная невзгод

Словарь чувашского языка

тертлĕ

измученный, страдающий. N. Малтан пуçĕсене чиксе нушапа аптăраса çука ернĕ тертлĕ çынсем пыраççĕ. БАБ. Чипер ăшă питпе, тертлĕ чĕрепе, тутлă чĕлхепе, ырă сăмахпа асăнатпăр, витĕнетпĕр, çырлах. (Моление „ӳчӳк“). || Трудный.

Русско-чувашский словарь

горький

прил., горько нареч.
1. (ант. сладкий) йӳçĕ, йӳçĕ тутăллă; горькое лекарство йӳçĕ эмел; во рту горько çăварта йӳçĕ тутă калать
2. (син. горестный, печальный; ант. радостный) хурлăхлă, хурлă, хуйхăллă, тертлĕ; горькие слёзы хурлăхлă куççуль; ему выпала горькая доля унăн шăпи тертлĕ пулчĕ ♦ Горько! Йӳçĕ! (туйра çамрăк мăшăра чуптутарма кăшкăрни)

изнурительный

прил. (син. утомительный)
тертлĕ, асаплă, халтан яракан; изнурительный труд халтан яракан ĕç

суровый

прил., сурово нареч.
1. йывăр, тертлĕ; суровая зима питĕ сивĕ хĕл; суровые дни войны вăрçăн тертлĕ кунĕсем
2. (син. жестокий) хаяр, кăра, çиллес; суровый приговор хаяр приговор

трудный

прил., трудно нареч.
йывăр, хĕн, тертлĕ; трудная работа йывăр ĕç; здесь трудно дышать кунта сывлама йывăр

тяжелый

прил., тяжело нареч.
1. (ант. лёгкий) йывăр, сулмаклă; тяжёлый мешок йывăр михĕ
2. (син. трудный) йывăр, тертлĕ; тяжёлый труд йывăр ĕç; тяжёлая рана йывăр суран
3. (син. горестный) хурлă, хуйхăллă, асаплă; тяжёлое чувство хуйхăллă кăмăл ♦ тяжёлый характер чăкраш кăмăл; тяжёлая промышленность йывăр промышленность (производство хатĕрĕсем туса кăларни); тяжёлая атлетика йывăр атлетика (штанга çĕклени, бокс, кĕрешу т. ыт.); с тяжёлым сердцем чĕрене пусарса

Русско-чувашский словарь (1971)

изнурительный

прил. тертлĕ, асаплă, хавшатакан, халтан яракан, ĕшентерекен; изнурительная болезнь хавшатакан чир; изнурительный труд халтан яракан ĕç.

мученический

прил. асаплă, тертлĕ, хĕн-хурлă; мученическая судьба хĕн-хурлă шăпа; мученическая смерть асаплă вилĕм.

страдальческий

прил. асаплă, хĕн-хурлă, тертлĕ; страдальческое лицо асаплă пит-куç.

томительный

прил. асаплă, тертлĕ, ывăнтаракан, йăлăхтаракан, йăштаракан, сĕнктерекен; томительный зной сĕнктерекен шăрăх; томительная работа йăлăхтаракан ĕç.

труд

м. 1. ĕç, ĕçлев, ĕçлени; орудия труда ĕç хатĕрĕсем; умственный труд ăс-хакăл ĕçĕ; физический труд вăй-хал ĕçĕ; производительность труда ĕç тухăçлăхĕ; 2. (усилие) тăрăшни, вăй хуни; он с трудом поднял ящик вăл ещĕке аран-аран çĕклерĕ; подняться с трудом аран-аран тăр; без труда вăй хумасăр, çăмăллăнах; 3. (произведение) ĕç; научный труд наука ĕçĕ; печатный труд пичетленĕ ĕç; труды института истории истори институчĕн ĕçĕсем; ◇ египетский труд тертлĕ ĕç; люди труда ĕççыннисем.

трудный

прил. в разн. знач. йывăр, хĕн, кансĕр, тертлĕ, хăтăрлă; трудный вопрос йывăр ыйту; трудная задача йывăр задача; трудная жизнь тертлĕ пурнăç.

тягостный

прил. 1. (обременительный) йывăр, тертлĕ, хĕн, ĕшентерекен, халран яракан; тягостный труд йывăр ĕç; 2. (неприятный, мучительный) асаплă, кăмăлсăр, кăмăла кайман; тягостный разговор кăмăлсăр калаçу.

тяжёлый

прил. 1. (имеющий большой вес) йывăр, сулмаклă, сулăмлă; тяжёлый ящик йывăр ещĕк; тяжёлый сноп сулăмлă кĕлте; 2. (трудный) йывăр, тертлĕ, хĕсĕк, хатарлă; тяжёлая задача йывăр задача; тяжёлая работа тертлĕ ĕç; 3. (суровый) пысăк, йывăр, хытă; тяжёлый удар пысăк хуйхă; 4. (грузный, лишённый лёгкости) йывăр, кăнттам, сулмаклă; тяжёлые шаги сулмаклă утăмсем; 5. (серьёзный, опасный — о болезни) йывăр, хытă; тяжёлое ранение йывăр суранланни; больной в тяжёлом состоянии чирлĕ çын йывăр выртать; 6. (мучительный) хĕн-хурлă, хуйхăллă, асаплă, хĕнлĕ; тяжёлые мысли хуйхăллă шухăшсем; 7. (о человеке, характерĕ) йывăр, чăкăлтăш; 8. воен. йывăр, вăйлă; тяжёлая артиллерия йывăр артиллери; тяжёлый танк йывăр танк; тяжёлый день йывăр кун, ăнăçсăр кун; тяжёлая промышленность йывăр промышленность; тяжёлая рука йывăр алă; тяжёлый на руку алли йывăр.

Чувашско-русский фразеологический словарь

Шухăша пут

Шухăша пут погружаться / погрузиться в думы [в раздумье].
Салампи, шухăша путса, конспект çине пăхса ларчĕ. А. Артемьев. Эп шухăша путса тăратăп Хам ĕмĕр тертлĕ пулнăран. А. Воровьев. Чакка шухăша путнă сехетре Лутра алăкран кĕрет пĕр ват çын. С. Элкер.

См. также: