Чувашско-русский словарь (1982)

1.
заяц
заяц-русак

заячий
ама мулкач — зайчиха
уй мулкачĕ — заяц-русак
мулкач ашĕ — зайчатина
мулкач çурисем — зайчата
мулкач сунарне çӳре — охотиться на зайцев
Икĕ мулкача хăвалакан перине те тытайман. — посл. За двумя зайцами погонишься — ни одного не поймаешь.
Кахал йытта вил мулкач. — погов. Ленивой гончей всегда достается мертвый заяц.
Мулкач йĕлтĕр йĕрĕпе чупмасть. — погов. Заяц по лыжне не скачет.

2.
солнечный зайчик
хӳме çинче çутă мулкачсем выляççĕ — по стене бегают солнечные зайчики

◊
çĕр мулкачи — тушканчик
мулкач чĕри — заячья душа
мулкач ыйхиллĕ çын — человек с коротким и беспокойным сном
мулкач сĕлли — бот. заячий овес
мулкач тути — мед. заячья губа
мулкач хăлхи — бот. ландыш

Словарь чувашского языка

молкач (-га-), то же, что мулкаç. N. Мулкач тытма кайрăм. Орау. Шăракан ачана мулкач пăхне çитарсан, шăмаçть, тит. Ib. Ĕлĕк чăваш арăм(ĕ)сем, ачисем çывăрнă чухне вырăн çине шăрсан (если мочились), мулкач пăхне çитаратьчĕç, тит. Завражн. Молкачсене эпĕ пĕрре каймассерен икшер-виçшер тытса килнĕ (промышлял). Ib. Виçшер молкач тытса килни те пор (мне случалось промышлять). Ib. Çак катана кĕчĕ, тет те, мишукпа икĕ кайăк (мулкач) тытса килчĕ (поймал), тет. Хора-к. Чухăн çын пурăнăçĕ хирти мулкач пурăнăçĕ. (Послов.). КС. Мулкачсам, чупса, вăрманти юра тап-такăр тунă. Орау. Мулкач сутатăп, мулкач! — Мулкачу мĕн хак? – Пĕр кунтăк ырашла (за два лукошка ржи) ик мулкач парап. || Кукиш. Кан. Икĕ пӳрне хушшинчен „мулкач“ кăтартса, кăларса яраççĕ.

Чувашско-татарский словарь (1994)

куян

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

«заяц». Слово это в других тюркских языках отсутствует. На этом основании Б. Мункачи приписывал ему кавказское происхождение: каб. мел «овца», груз, мела, сван. мал «лисица»; -кач < тур. кечимулкач — «овцеподобное, лисицеподобное животное» (KSz. I, 1900, 205—206). Мы склонны рассматривать его как удмуртское трехсоставное сложное слово: му + луд + кеч (му «земля», луд «поле», кеч «коза», «козочка»); по первому впечатлению удмурты назвали зайца «полевой козочкой»; позднее, вероятно, для тушканчика прибавили му, получилось «земляной заяц». Чуваши же так стали называть зайца. На чувашской почве слово претерпело ряд фонетических изменений: му-луд-кеч > мулăткеч > мулкеч и по требованию закона сингармонизма — мулкач.

Неологический словарь чувашского языка

п.п., калаç. Автобус-троллейбусра билет илмесĕр вăрттăн-хĕрттĕн çӳрекен çын; билетсăр пассажир. [Шоферăн] чĕрре кĕме сăлтавĕ те пулнă иккен. Автобусра тăхăр «мулкач» хĕсĕнсе пынă. К-н, 1984, 4 /, 9 с. Кĕçех контролер «мулкачсене» шыра пуçларĕ. К-н, 1986, 16 /, 4 с. «Мулкачсен» йышĕ хушăннă ĕнтĕ. Контролерсем те тытса çитереймеççĕ вĕсене. Х-р, 21.03.1992,1 с. «Мулкач» кондуктора çаратнă [Пуçелĕк]. ÇХ, 2000, 37 /, 4 с. — ик ураллă «мулкачсем» (К-н, 1986, 22 /, 7 с.).

Чувашско-русско-латинский словарь названий животных

(куян) заяц — lepus [вăрăм хăлхаллă, кĕске хӳреллĕ сĕт çиекенсен йăхĕнчи чĕрчун]; вăрман мулкачĕ заяц-беляк — lepus timidus; хир мулкачĕ заяц-русак — lepus europaeus; пушхир мулкачĕ заяц-толай (песчаник) — lepus tolai

См. также: