Словарь чувашского языка

(вэ̆с'), летать. Орау. Çунтарнă хут татăк(ĕ)сем, тăрпаран тухса, сала кайăк ушкăнĕ (или: пуххи) пек вĕçе-вĕçе анаççĕ (летят). СПВВ. ПВ. Вĕçес кайăк турат вĕçне пырса ларнă, тет. (Послов.). Альш. † Шулап çинчи шур кайăк, çын хускатман пулсассăн, вĕçес кайăк мар-ччĕ вăл. Турх. Çӳçе тавра çулçă вĕл вĕçет (развеваются). N. Çул çинче тусан анчах вĕççе тăрать. На дороге только пыль столбом. Сред. Юм. Ыран-паян вĕçес пик тăрать. (Говорят про человека, который собрался ехать куда-нибудь в дальнюю дорогу). Чув. прим. о пог. Уяр çӳлелле вĕçсен, уяр пулать; аялалла ― йĕпе пулать. Если божья коровка (с ладони поднимется на палец, а потом) полетит кверху ― к ведру; книзу ― к ненастью. Артюшк. Еруплан вĕççе пынă чуне (или: чух) ун сине лармалла мар (нельзя сесть). || О сне. Сир. Ыйăхăм та вĕçрĕ ĕнтĕ. Я лишился сна. Орау. Ăйăх вĕçрĕ ман(ăн) кĕçĕр, нимле те çывăраймастăп. У меня нынче бессонница, не могу уснуть. || 0 мысли. Утăм. № 1, 24. Аса илтĕм эп тăван киле, тĕрлĕ шухăш вĕçрĕ (пролетели) пуçăмра. || О настроенни. Толст. Ăшĕ вĕçнипе (с тоски). || Хвалиться, хвастать. Орау. Ытла вĕçет вăл Шулай Якуþ; эсĕ вăл мĕн каланине пурне те чăн тусан, вĕçне-хĕрне тухас çук. Ib. Пăхне пĕлет-и вăл? ― вĕççе çӳрет çав. Унăн çĕр сăмахĕнче те вуннăш тĕрĕсси çук пуль. || Быстро итти (ехать). НАК. Уйя (в поле) туххăрăм та, вĕççе пыратăп; йытă умран чупса пырать (бежит впереди). Сказки и пред. чув. 34. Акă, сирсе халăха, вĕçсе тухать сирпĕнсе Тукмак Петĕр çырă ача. N. Шуйттан ачи те унăн хыççăн вĕçе пачĕ, тет (помчался). Коракыш. Кусем патнелле пĕрскер (некто) лашапа вĕççе килнĕ. Ир. Сывл. 35. Вĕçе-вĕçех ывтăнчĕç улăх тăрăх хресченсем. Орау. Ха, вĕçет, ури алли çĕре тимеçт! || Исчезнуть. Орау. Пуртă анчах çакăнта выртаччĕ, таçта вĕçнĕ те (и след простыл)! Ах, ку ачапчапа! япалана туххăм таçта исе каяççĕ! || Тим. † Кĕмĕл юпа тăрринче куккук вĕççе ларат-çке. См. вĕççе лар.

(_вэ̆с'), конец. Ст. Чек. Сăмахăн вĕçĕ пур, кирлĕ марне каламаççĕ. У речи есть конец, ― не говорят того, чего не следует. N. Кукăр-макăр çулпала пĕр вĕçĕпе туй пырать, пĕр вĕçĕпе хĕр пырать. N. † Икĕ тотăр вĕçĕ пĕр çĕрте, хачă пучĕ (= пычĕ) те, уйăрчĕ. Концы двух платков были соединены вместе; ножницы разъединили их. Сказки и пред. Чув. 66. Пуш-уйăхĕн вĕçĕнче хĕвел пăхрĕ ăшăтса. Никит. Хăй пĕр-маях вĕçрен ĕçтерет (угощает с конца). Ау 2°. Сĕтелсем çинче ĕçме-çиме вĕçĕ те çук (без конца), тет. Сала 207°. † Пирĕн курас нушанăн вĕçĕ çук (не видно конца нашему страданию). Шел. 39. Çапах тухса пулĕ-ши ку асапсен вĕççене? (будет ли конец страданиям?). || В см. послелога. Г. А. Отрыванов. † Кача пӳрнери кĕмĕл çĕрĕ сыппи вĕçне анчах юлч (= съехало на кончик пальца): савни, сампа (= санпа) вуласси (беседа) çыру вĕçне анчах юлч (теперь возможна только в письмах). Ib. † Пирĕн киле каясси минут вĕçне анчах юлч. Ашшĕ-амăшне. Хам пурлăхăм çинче ăна (ей) пăхăнса, унăн алли вĕçĕнчен тăранса пурăниччен, эпĕ ыйткаласа çӳреме кайăп, тенĕ. N. Ури вĕçĕнче, у ног его. N. Пуç вĕçĕнче, в головах. N. Атăл патши ури вĕçне, к ногам Аттилы (положил золото). Сала 252°. † Алкум вĕçĕнче (перед двором) çаврака кӳлĕ, çавăрăнса ӳсме (чит. ишме) ирĕк çук.

См. также: