Чувашско-русский словарь (1982)

кошка, кот
кошачий
вăрман кушакĕ — дикая кошка
Сиам кушакĕ — сиамская кошка
Çĕпĕр кушакĕ — сибирская кошка
ула кушак — пестрая кошка
кушак ами — кошка
кушак аçи — кот
кушак çури — котенок
кушак тирĕ — кошачий мех
кушак шăтăкĕ — лазейка для кошки (в нижней части амбарной двери)
кушак пек йăпшăн — красться как кошка
Кушак тĕк майлă шăлнине юратать. — посл. Кошке нравится, когда ее гладят по шерстке.
Аллă кушак пĕр пӳртре выртаççĕ. (Шăрпăк). — загадка Пятьдесят кошек в одной избушке. (Спички).

◊
кушак кайăкĕ — диал. мышь
кушак кĕпçи — диал. анис, тмин
кушак пăрçи — бот. просвирник
кушак хӳри — бот. тимофеевка
кушак пурнăçĕпе пурăн — бездельничать (букв. жить кошачьей жизнью)
кушакпа йытă пек пурăн — жить как кошка с собакой
вĕсем хушшипе хура кушак касса кайнă — между ними пробежала черная кошка
кушак ути — валериана

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

кошка; кушак тус – друг кошка; кушак кайăкĕ – мышь; кушак хӳри – тимофеевка; кушак çури – котенок, кушак аçи – кот.

105 стр.

Словарь чувашского языка

(кужак), кошак, кошка. Ст. Шаймурз. Пӳрт тăрринче кушак пуçлă тăмана сиене кăшкăрат, тет. Синьял. Пĕр кушак пуçтаракан çын (кошатник) пĕр яла кушаксем пуçтарма кайнă, тет. N. Кушака (кушакне) кунтан илĕр. Возьмите отсюда кошку (кошку-то). Н. Седяк. Кушак питне çусан, хăна килет, теççĕ. (Примета). Т. Григорьева. Кушака кулă, шăшие вилĕм, теççĕ. (Послов.). Ib. Умран кушак каçсан, çул ăнмас, теççĕ. СЧУШ. Кушак кăмакана кĕрсе выртсан, сивĕтет. N. Кунта çын кушак вилли вырăнче анчах. Здесь человеку та же цена, что дохлой кошке. Ib. Ĕçпе каякан çын çулĕ урлă кушак каçса кайсан, çав çынна телей пулмаст. Ib. Кушак пит çăват пулсан, çав кушак хуçи патне çын килет. Орау. Ашшĕ-амăш суккăр пултăр, ачи-пăчи нуммай пултăр! тесе калать, тет, кушак. (Пожелание кошки относительно хозяев и ребят: если мать не видит, то кошке легко вытащить еду из рук ребенка). Ib. Этем кушак сыснине курсан, лайăх мар, тит. Ib. Çул урлă кушак каçса кайсан, çав тĕлтен улăм пĕрчи илсе, улăм пĕрчине икĕ енне татса пăрахаççĕ. Апла тумасан, мĕн те пулин пулать, тиç. Сред. Юм. Кушака кулă та, кушак кайăкне куççӳлли. Кошке — игрушки, мышке — слёзки. Ib. Кошак питне çăвать (кошак, малти орине çулласа, питне шăлкаласан, калаççĕ). Ib. Кошак пик (говорят про несмелого человека). Ib. Çола кайнă чох çол орлă кошак каçсан, олăм çӳппи татса, ик еннелле пăрахса хăвараççĕ. Ib. Кошак çӳлте пĕр татăк какай çакăнса тăнине корнă, тет те, илес тесе кармашрĕ-кармашрĕ, тет, илеймерĕ, тет. Кайран кайса ларчĕ, тет те: шăршлă вит о, мĕн тăвас онпа! тесе каларĕ, тет. Ib. Сан кошак йăмаххилле полчĕ ко. («Говорят, если человек сначала очень желает, а потом не может получить того, чего он желает, и сам же начинает говорить, что это плохое»). Ib. Мĕн çохрать çавăнта? тесен: кошак пуçĕ хĕсĕннĕ (увязла) те, кошак çохрать, теççĕ. N. Пуянăн кушакĕ те кайăк тытать, тесе, пĕр пуйсан, çыннăн таçтан та укçа кĕрет, тесе калассине калаççĕ. Бгтр. Кошак пит çусан, çомăр полать; чăрнисемпе качăртаттарсан, çил-тăман полать. СТИК. Эсĕ кушак çине ларнă-и мĕн? (Говорят тому. кто pepederit). КС. Кушак курпунне кăларчĕ (или: пĕкĕрлчĕ). Кошка изогнула спину. Образцы. 110. Йыснаçăмах (çавă) пур, тутине кушак çуланă (т. е. он ротозей, растяпа, рохля). Альш. Кушак пилĕк çура (3 котят) çураласа пăрахнă... В. Олг. Эх, кошак порнăç! (о привольной жизни). Якейк. Ăрамра кошак та çок (т. е. никого нет). Б. Нигыши. † Тытăр-хупăр (его) витене, ыран ирччен ан ярăр; кушак кулли ан тăвăр, ташлатмасăр ан ярăр! Якейк. Ман онта никам кошак та çок (т. е. никого нет). || Прозвище мужчины. Сред. Юм. || Назв. селения. Панклеи.

кушак. ЧП. Еик кушак пиçиххи тĕсĕ çукран хурланать. СПВВ. ТА. Кушак — тумтир çиччен çыхакан пиçĕххи.

то же, что якăр (для вытаскивания из колодца ведер). Ст. Чек.

Русско-чувашский словарь (1972)

-а пиҫиххи, тумтир ҫинчен ҫыхакан пиҫиххи.

Русско-чувашский словарь (1971)

м. пиçиххи.

Чувашско-татарский словарь (1994)

мәче. кушак çури мәче баласы

Чувашско-эсперантский словарь

[kuĵak]
kato
килте ман кушак пур — ankaŭ mi havas katon
хура кушак — nigra kato
ула кушак — multkolora kato
кушак ами — katino
кушак аçи — virkato
кушак çури — katido
кушак макăрать — kato miaŭas

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

«кошка». Заимствовано из русск. яз.

Неологический словарь чувашского языка

1. Ç.п., астрол. Хĕвелтухăç йăлипе çулталăксен ылмашăвне кăтартакан 12 паллăран (чĕрчунтан) тăваттăмĕшĕ; Кролик. Тухăçри кун тăрăмра (календарьте) çулсене чĕрчунсен ячĕсемпе палăртаççĕ, Йĕкехӳре, Вăкăр, Тигр, Мулкач (Кушак), Аçтаха... ЧС, 1993, 10 кл., 6 с. 1999 çул — Кушак çулĕ. Т-ш, 1999, 1 /, 2 с. Гриша, Кушак çулĕнче мĕн кĕтетĕн. ÇХ, 1999, 1 /, 12 с. Кушак çулĕ мĕнпе асра юлчĕ-ха. ÇХ, 1999, 49 /, 3 с. 2. Ç.п., астрол. Çак чĕрчунпа палăртакан çулталăкра (Ку-шак çулĕнче) çуралнă çын; Кролик. Кăçал Кушакăн ... кĕвĕçӳ туйăмĕ çĕнĕрен çуралать. Х-р, 13.02.1991, 8 с. Кушаксем ку çула çемье ăшшипе киленсе пăтăрмахсемсĕр ирттерĕç. ÇХ, 1998, 52 /, 7 с. Хĕр Кушак ыттисене тунсăхлăхĕпе илĕртет. Т-ш, 1999, 1 /, 2 с.

Чувашско-русско-латинский словарь названий животных

кошка — felis [сĕт çиекенсен йăхĕнчи çăткăн чĕрчун]; вăрман кушакĕ лесная кошка — felis silvestris; кил-çурт кушакĕ домашняя кошка — felis catus; çеçенхир кушакĕ степная кошка — felis lubica; хăмăш кушакĕ камышовый кот (хаус) — felis chaus

См. также: