Чувашско-русский словарь (1982)

I.
горох
горошина

гороховый
пăрçа йышши культурăсем — бобовые культуры
пăрçа нимĕрĕ — гороховый кисель
пăрçа пĕрчи — горошина
пăрçа пусси — гороховое поле
пăрçа хутаççи — стручок гороха
пăрçа яшки — гороховый суп
пăрçа акса ту — возделывать горох
Çеçенхирте пĕр пăрçа. (Кăвапа). — загадка В чистом поле лежит горошина. (Пупок).
Йĕтем çине пăрçа сапрăм, Ахмат тухрĕ, пуçтарчĕ. (Çăлтăрсем). — загадка Разбросал я горох на гумне, Ахмат вышел и собрал его. (Звезды).

◊
кушак пăрçи — бот. просвирник
нимĕç пăрçи — бобы
тăрна пăрçи — вика мохнатая

II.
блоха и блохи
уй пăрçи — земляные блохи, блошки

◊
ана пăрçи — липучки, липучие семена сорняков

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

горох; çĕнĕ çул каçхине тăрса пăрçă çисен, пăрçа пулать, тет – если встать в ночь на новый год и поесть гороху, то, говорят, хорошо уродится горох; пăрçасем ĕлкĕреççĕ-и? - поспевают-ли горохи? нимĕç пăрçи – боб; тăрна пăрçи – журавлиный горох.

129 стр.

син.: çыртакан пăрçа
блоха.

130 стр.

Словарь чувашского языка

(пы̆рз'а, пŏрз'а), блоха. Пшкрт. Якейк. Пăрçа тосантан полать, теççĕ; орай çумала-ха, пăрçа ытла нумайланса каþ. Орау. Хĕвел ăшшинче пăрçисене сиктерсе ларать, тит.

(пы̆рз'а, пŏрз'а), горох. N. Пире тăвансем кĕтнĕ мĕн, кĕтсен-кĕтсен килмесен, пăрçа пек куççуль тăкнă мĕн. N. Патака ытрăм та, питĕ çӳле хăпарса кайрĕ, хăпарса кайса, пăрçа пĕрчи пек анчах курăнчĕ. Капк. Çатма çинчен пăрçа сиксен, ача-пăча ташша илет. N. Çул çинче пăрçа хăмăлĕ выртма пуçласан, каçпа ларма юрать, теççĕ. N. Пăрçа хăмăлĕ лайăх, хутаççи çуккă, симĕс, пулса çитеймес. N. Çатма çинчи пăрçа пек çавăрăн. Юрк. Чăвашсем тата пăрçа пăттипе паранкă пăтти те пĕçереççĕ. Вĕсене çупа анчах çиеççĕ. Çу сахал чухне çинĕ вăхăтра, часрах пыра анса кайтăр тесе, уйран сыпаççĕ. Сĕт пурри сĕт сыпат. IЬ. Пăрçана чăвашсем пит сайра пĕçерĕççĕ. Çулталăкне виç-тăваттă та пĕçермеççĕ. Пăрçа пулсан, ăна пăрçа çăнăхĕ тума тăрăшарах параççĕ. Çăнăхĕнчен, паллă, салма пĕçерме. Авă çав пиркепе чăвашсем пăрçанăн пит сайра пĕçереççĕ. Пăрçаран чăвашсем пăрçа кукли те тăваççĕ. Чураль-к. Эпир вуниккĕн пĕр тăван, вуникĕ ана тулă акрăмăр, кучĕ пулчĕ хумăш пек, тăрри пулчĕ пăрçа пек. Пахча çим. 10. Пăрçапа пăрçа (у бобов) хушши 3 вершук пулмалла. Сред. Юм. Пăрçа али тесе пăрçапа пăри алакан шолтра алана калаççĕ. Решето для гороха и полбы. Сред. Юм. Пăрçа нимри пăрçа çăнăхĕнчен çемçерех пĕçерекен çимĕçе калаççĕ. Вомбу-к. Пăрçа яшки, вĕт салма тораса яраççĕ, сухан, пăрăç яраççĕ. N. Кунта какай яшки çук, пăрçа яшки, пулă шӳрпи, у та (= вăл та) шыв çиç. Сред. Юм. Пăрçа тар тохнă — çын вилнĕ чôхнĕ тôхакан шôлтра тара калаççĕ. Янтик. Çавсен иккĕшин пăрçа пиçмес вара. (Так говорят о тех людях, которые не могут ладить между собою).

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

«горох»; полов, бурчак «град»; уйг. почак, казах., к. калп., ног. буршак «горох»; «град»; башк. борсак, тат. борчак, алт. В пырчак, мырчак, уйг. Син. пурчак «горох»; калм. бурцг то же. Катаринский (башк.), Остроумов (тат.) производят от глагола бор, бур (см. пăр); следовательно, пăрçа, по их мнению,— «вьющийся»(?).

«блоха»; уйг, бӳргә, узб. бурга, кирг. бӧргӧ, казах., к. калп. бӳрге, ног. буьрше, азерб. бирә, башк. бӧрсә, тат. борча, полов., карач.-балк. бӳрче «блоха».

Чувашско-русско-латинский словарь названий животных

блоха — siphonaptera [юн ĕçекен çунатсăр пĕчĕкçĕ кăпшанкă]; йытă пăрçи собачья блоха — ctenocephalus canis; кушак пăрçи кошачья блоха — ctenocephalus felis; этем пăрçи человечья блоха — pulex irrians

См. также: