Поиск: сăх

Введите слово для поиска

Область поиска:

Чувашско-русский словарь (1982)

I. см. сăхă
II. см. сăхă II
III. глаг.

1.
клевать
ăсансем пилеш сăхаççĕ — тетерева клюют рябину
Чăхă пĕрчĕн сăхсах тутă пулать. — посл. Курица по зернышку клюет и сыта бывает.
2.
клевать, щипать, клеваться, щипаться (о птицах)
сăхса вĕлер — заклевать до смерти
сăхса ил — 1) склюнуть (напр. зерно) 2) клюнуть, ударить клювом
хур аçи сăхать — гусак щиплется
чăхсем помидора сăхса пĕтернĕ — куры исклевали помидоры
3.
жалить, кусать (о насекомых, змеях)
ăна вĕлле хурчĕ сăхрĕ — его ужалила пчела
Пĕрре çĕлен сăхнă çын çĕрĕк пăявран та хăрать. — посл. Ужаленный змеей человек и обрывка веревки боится (соотв. Пуганая ворона и куста боится).

такам сăхрĕ — кто-то помянул некстати, сглазил (говорится, когда человек поперхнется при еде или питье)
4.
проклюнуться (о птенцах)
пустить росток (о семенах)
колоситься (о злаках)
вир пуç сăхнă — просо выбросило метелки
кукурус тĕшшисем сăхнă — зерна кукурузы пустили ростки
пучах сăхнă тапхăр — стадия колошения

5.
делать насечки, метки, зарубки (напр. топором),
насекать
пĕренесене сăхса тух — пометить бревна насечками
6.
вышивать вставки, вставлять цветные глазки (в общий контур узора)
сарăпа сăх — вышить желтые вставки
7.
сосать, всасывать, впитывать
тăпра шыва сăхса илчĕ — почва впитала влагу
8. диал.
клевать (о рыбе)

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

син.: хып (о рыбе)
клевать.

169 стр.
син.: çăт, ĕмсе кӳрт
всосать.

169 стр.
колоть, тыкать, шалить; сăпса сăхасшăн – оса хочет ужалить; сăхнă тĕл – укол.

169 стр.

Словарь чувашского языка

то же, что сăхă, жадный. Якейк. Эп апата сăх мар. Я ем мало, т. е. не жаден к еде. Шибач. Сăх çын = пит ĕмĕтсĕр çын.
то же, что сăхă, крестное знамение? СПВВ. МС. Сăх йĕркипе. См. кепе-хăрпа.
(сы̆х, сŏх), клевать. Çамр. Хр. Çакăн пек çанталăксенче йăвăç турачĕсем ниçта сăхми вырăн юлми шăнса пăрланса лараççĕ. Сред. Юм. Чăх толă пĕрчи сăхать (клюет). Якейк. Чăх-чĕппи çăмарта шăнчен (= ăшĕнчен) тохиччен валтан çăмартая сăхать. N. Çавăнта сана вĕçен-кайăксем пыраканĕ пĕри сăха-сăха кайĕç. КС. Хур сăххăрĕ. Гусь ущипнул. Буин. Карташне кĕрсен, эпĕ ăна ятăм та, сăхасран хăраса часрах пăлтăр алăк патне чупса кайрăм. Изамб. Т. Çын вилет — усем çăхан пек сăхса илеççĕ (попы). || Кусать, жалить. Орау. Тутана шăна сăхса шыçтарчĕ. Ал. цв. 13. Чĕтĕресе кайса, чĕрине темĕскер сăхнă пек, йĕрсе ярать. || Рук. Календ. Прокоп. Урнă йытă çыртсан, çĕлен сăхсан, пĕр хăрамасăр часрах çыртни вырăнти юна çăварпа сăхса илсе, сурса пăрахас пулать. || Жечь (о крапиве). Тораево. Карта витĕр кăшкăртать. (Вĕтрен сăхни). || Давить гнид гребнем или двумя ногтями. N. Сăхмассерен пĕр-ик шăрка вĕлерет (гнид убивает гребнем). || Бить. КС. Вăл та пулсан пырса сăхатех. И он тоже бьет (о малосильном или ребенке в драке). || Делать отметку. КС. || Колоситься. Собр. † Ыраш пуçах сăхнă чух çара аллăн ан тытăр. Баран. 27. Ыраш икĕ эрне ешерсе ларать, икĕ эрне пуçах сăхать, икĕ эрне шăркине тăкать. || Вышивать глазки (об узоре). См. тĕрĕ. Нюш-к. Тĕрре сăхса тухман-ха, теççĕ. Вăл тĕрĕ куçĕсене симĕс, кăвак, чакăр, е хĕрлĕ лартса тухман тени пулать (отдельные участочки узора еще не вышиты). Якейк. Эп паян икĕ масмак сар симĕс сăхрăм (сар-симĕспе туса тохрăм). Сред. Юм. Сарлăх кăтай тĕрленĕ чôхне, тĕрлесе пĕтере пуçласан, варрисĕне пăртак чиксе тôртмалли йолсан: пăртак сар сăхмалли йолнăчă, теççĕ. || Сглазить, подумать или сказать о том, что кто-нибудь много ест или пьет. Орау. Такăш сăхса чыхăнтарчĕ, чыхăнса пĕтĕмпе антăхсах карăм (зашелся от кашля). N. Эсĕ сăхрăн пулĕ мана? (Говорит в шутку поперхнувшийся). СПВВ. Х. Сăхса пăхса тăрать çинине Сапăнсассăн, пĕри-пĕри сăхрĕ пулĕ, теççĕ.
впитывать, всасывать. СПВВ. КС. Вăл вырăнта пĕртте шыв тăмасть, пит сăхакан çĕр. Учите детей. † Нимĕçсен пилĕк-улт çулхи ачисем ĕç тупаççĕ, тет: хăшĕ чӳрече çинчи шыва сăхаççĕ, тет, хăшĕ урай шăлаççĕ, тет, вĕтĕ выльăха ачасем пăхаççĕ, тет. Сред. Юм. Çĕр çăмăра сăхнă. N. Йăвăç çăвĕ пекех шăмми-шаккине сăхса кĕтĕр. Баран. 121. Хурăн тымарĕсем тăрана пĕлмесĕр çĕртен сĕткен сăхаççĕ. || Сосать, пить. Çĕнтерчĕ 38. Нумай сăхнă пирĕн юна. Сред. Юм. Конĕпех сăхса ларчĕç. (Чĕнмессĕрех сăра ĕçнĕ çĕре пырса, пит нăмайччин ĕçсе ларсан калаççĕ). || Убавлять, ослаблять. N. Чĕре хуйхи вăя сăхать. || Цедить. N. Сăхса илнĕ, выцедили воду всю из самовара. || Черпать. Кив-Ял. Яшка сăхмалли, половник.

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

1. «жалить» (о пчеле, змее); 2. «кусать» (о гусе); МК, тур., туркм. сок, башк. сак, cағ, узб. сук, хак. сах, уйг., кирг., алт. В, тат. чак, казах., к. калп., ног., тув. шак «жалить».
«клевать корм» (о птицах); 2: сăх-сăх «креститься», «делать рукой знак креста»; башк. сукы, тув. сокта, узб., тат. чук, кирг., узб. С чок, уйг. чокули, казах. шок, шӳк, к. калп. шок, хак. чох чыл «клевать»; тат. кряш. О чукы, узб. чукин «креститься» «сотворить крестное знамение».
«всасывать», «впитывать»; уйг. сик, тур., тат., к. калп. сык «выжимать», «отжимать»; ср. монг. cиға то же.

См. также:

сăтăрла сăтăрттар сăтан сăтана « сăх » сăх-сăх сăхă сăхă-сăх сăхăлăх сăхăлан

сăх
Свойства слова не указаны
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org