Поиск: хайла

Введите слово для поиска

Область поиска:

Чувашско-русский словарь (1982)

I.

1.
умение, мастерство, искусство
пур ĕçре те хайла кирлĕ — в любом деле нужно умение
2.
догадка, смекалка, находчивость, сообразительность
салтак хайли — солдатская смекалка
3.
способ, прием
средство

вăл хайлапа кĕрешет — он борется, применяя силовые приемы
4.
хитрость, уловка
хайлана пер — 1) пускаться на хитрости, хитрить 2) притворяться
5.
причина, повод
хайла туп —
1) догадаться, найти способ, решить что-л.
2) подыскать, найти повод для чего-л.
6.
прибаутка
шӳтсемпе хайласем — шутки-прибаутки
II. глаг.

1.
изобретать, придумывать
çĕнĕ прибор хайласа кăлар — изобрести новый прибор
хайласа туп — найти, придумать
2.
мастерить, делать
приемник хайла — мастерить приемник
3.
слагать, сочинять
составлять

кроссворд хайла — составлять кроссворд
сăвă хайла — сочинять стихи
такмак хайла — импровизировать частушки
4.
хитрить, изворачиваться
ловчить
прост.
хайласа кала — сказать с умыслом, схитрить
хайласа калаç — 1) хитрить, ловчить в разговоре 2) говорить с прибаутками, балагурить
5.
измышлять, выдумывать
тĕрлĕрен суя хайла — измышлять всякие небылицы

çын хайланă — искусственный
Çĕрĕн çын хайланă спутникĕ — искусственный спутник Земли
çын хайланă пурçăн — искусственный шелк

Словарь чувашского языка

хитрость, уловка; способ, средство. Альш. Хăнасене пăтă умĕн: Апат умĕн начар улпут та пĕр курка ĕçет тет,— текелесе хайласа эрех ĕçтереççĕ. Ст. Шаймурз. Хайласа калани. Юрк. Ку çын пит хайласа калаçать. СПВВ. Хайла пĕлет вăл; хайласа калаçать. Юрк. Çавăнпала юрă хайласа хунă авал: Çӳлĕ ту çинче çил арман... К.-Кушки. Юрă хайлама хир-енсем лайăх пĕлеççĕ. Составлять песни хорошо знают хиренсем. Ib. Хир енчисем юрă хайлама пит ăста, çавăнпа вĕсем хушшинче юрă пуçтарма пулат. || Уменье. СПВВ. МВ. ЕС. Хайла = ăс, еиел. Альш. † Хайла кирлĕ çак юрра юрлама. И. С. Степ. Хайла, сообразительность, находчивость. Хурамал. Салтак хуйха ӳкрĕ, тет, ĕлĕкхи пек хайла тупас тесен, ним хайла тупайман. Бюрг. † Ука кирлĕ сухана çавăрма, хайла кирлĕ юрăсене юрлама. || Притворство. Слакбаш. Хайлана печĕ. || Прибаутка. N. Шутсемпе хайласем. N. Вĕсенĕн юмахĕсем те, хайлисем те, авалхи сăмахĕсем те — пĕри те юлман, пурте манса пĕтнĕ. || Причина, повод. А. Турх. СПВВ. ФИ. Ун пек çын пĕр-пĕр çын патне ĕçнĕ вăхăтра юри ĕçме пырать те, юри килнĕ тиесрен килтенех хайла ( = сăлтав) тупса каять.

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

1. «способ», «средство»; 2. «причина», «повод»; 3. «уловка», «хитрость»; 4. «импровизация»; «прибаутка»; уйг. хаял, азерб. хәял, туркм., кумык., ног., тат., башк. хыял, кирг., казах., кыял, Замахш., тур. hайал, узб. хаёл «мечта», «фантазия», «выдумка», «вымысел»; башк., тат. хәйлә, узб. хийла, тур., к. калп., туркм. hиле, хиле «хитрость», «лукавство», «плутовство», «уловка», «увёртка»; уйг. hелигер, узб. хийлагар, туркм. хилеғәр, ног. айлекер, к. калп. хилекер «хитрый», «лукавый», «ловкий», «увёртливый». Из араб. множ ч. «хитрость», «уловка»; «выдумка»; «сноровка»; «увёртка»; ср. перс. (hиле), множ. ч. (хийӓл) «хитрость», «коварство», «интриги», «каверзы», «уловки»; (хилӓгӓр) «хитрец», «интриган».
1. «искусно делать (что-л)»; 2. «сочинять (песни, стихи)»; «импровизировать», «приговаривать»; тат., башк. хәйләлә «хитрить», «лукавить», «ухищряться», «притворяться»; уйг. хиял кыл, узб. хийла кил, тур. киле эт то же; см. хайла.

См. также:

хайĕскер хайван хайкала хайкача « хайла » хайлав хайлала хайлаллă хайлан хайлана пер

хайла
Часть речи
Еçхĕл
 
Фонетика
5 букв
 
Твердое слово
 
Язык
По-чувашски
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Yoomoney: 41001106956150