I.
см. ырă
II. глаг.
уставать, утомляться
ыриччен ĕçле — работать до усталости
урасем ырчĕç — у меня ноги устали
инçе çулта ырмалăх пур — долгий путь утомляет
ырса çит — выбиться из сил
Ыр ут кӳлекен ырман тет. — посл. Не устает тот, кто ездит на добром коне.
(ыр), уставать. Тюрл. Сред. Юм., А. Турх. и др. СПВВ. Ыртăм е ывăнтăм. Ст. Шайм. Ырă ут кӳлекен ырман, тет. Хып. №. 43. Вара ĕлĕк хăй ĕçленĕ млатукпах ĕлĕкхи пек нумай ĕçлейми пулать, часах ырать. О сохр. зд. 112. Унăн алли-урисем ыванаççĕ ыраççĕ те, вара çын малтанхи пек хытă ĕçлеймест. Шурăм, № 26. Ку килсе ырнă пулĕ. Сказки и пред. 9. Ырса çитсен, тăтăмăр. IЬ. 25. Юманккапа юлташсем кунĕн-çĕрĕн утаççĕ, çапах алли-урисем пирĕнни пек ырмаççĕ. N. Хай Ной, куллен кая-кая, ырми-канми (без устали) ĕçле пуçларĕ, тет. Жит. св., янв. Ырми-канми Турра кĕл-тунă, типпе те пит хытă тытнă. Хăй. 07, № 15. Унта-кунта кайсанах, час ыраççĕ.
(ыр), долбить, делая паз. Ст. Чеч. Шулапа кĕрешрен варрине ырса кăларса, тунă. Сред. Юм. Эпир хӳме хӳме (для забора) юпа ыртăмăр. Юпана ырсан, хӳме пуçне çав ырана чиксе хĕвеççĕ. Букв. Ыран ыра ырар.
«уставать», «утомляться»; ыртар понуд. «утомлять»; др. тюрк., тефс. ХII-XIII вв. ар, Замахш. ар, хар, АФТ ар, ары, чаг. ар, хари, уйг., к. калп. hap, узб. хор (диал. хар), казах., ног., туркм., тат., башк. ар, кирг., кумык., карач., ойр. арыарын, ары, якут. ыыр, ыр «уставать», «утомляться», «ослабевать», «изнемогать», «изнуряться», «выбиться из сил»; тув., хак. ар, к. калп., тур. ары «худеть»; др. тюрк. арғар, Замахш. hаркуз, АФТ ардыр, уйг. hapдyp «утомлять»; карач. арыт «уморить».
, ырала «пазить», «делать пазы»; «выбирать паз»; тат. Сиб., алт. В, хак. ар, башк. ыры, тат. ырмаула, якут. ор «делать пазы», «делать выемку».
См. также:
ынатлă ынатлăн ынатла ынатлан « ыр » ырă ырă кăмăллă ырăлăх ырăлан ырăлантар