патăр-патăр
1.
то же, что пăтăр-пăтăр 1, 2.
пăтăл-патăл
то же, что пăтăр-патăр 1.
пăтăр
2.
вьющийся, кудрявый, в завитках
пăтăр çӳç — вьющиеся волосы
пăтăр-патăр
1. подр. —
о неравномерном падении со стуком
çумăр пăтăр-патăр çăвать — дождь накрапывает
панулмисем пăтăр-патăр тăкăнчĕç — яблоки посыпались градом
пăтăр-патăр
2.
то же, что пăтăр-пăтăр 2.
пăтăр-пăтăр
1. подр. —
о выделении и отекании капель пота, слез, крови
пăтăр-пăтăр куççуль юхать — слезы так и катятся
пăтăр-пăтăр
2.
подражание быстрой речи, скороговорке
пăтăр-пăтăр калаç — тараторить, говорить скороговоркой
пăтăр-пăтăр
3.
пятнами, крапинами, крапинками
пит çине пăтăр-пăтăр хĕрлĕ тухнă — лицо покрылось красными пятнами
пăттăм-пăттăм
то же, что пăтăр-пăтăр 3.
сар
желтый. См. сарă. Чураль-к. † Вуник чӳрече кăмăлне вуник сар кукку тытас, тет. Мусир. † Пирĕн пичче сăрине сар сахăрпа пылланă. Лашм. † Урамăрсем (ваши улицы) тӳрĕ, кукăр-макăр, кашни кукрисерен сар çăка. Пазух. Çăварни çуни — сар çуна. Орл. II. 248. Сак айĕнче сар лаша кĕçенсе тăрĕ. (Сăра). Шемшер. † Пăтăр-пăтăр потене çулман утăна юратать; эпир хамăр çам пекех, сар коркине йорататпăр. Икково. † Сар ачари кĕмĕл çĕрри тăхăнас чох тотăхрĕ. Савăнса порăннă сар савни илес чохне сивĕнчĕ. Сред. Юм. Сар Иван (чит. сариван); хора Иван ятлă çынна колса: сар Иван, теççĕ. ЧП. Сап-сар çӳçлĕ ача (парень).
çул
çол (с’ул, с’ол), косить. См. çăл. Трень-к. Атте утă çулса килсен! N. † Пăтăр-пăтăр путени, çолман утă йоратать. Ст. Чек. Вăрмана темĕскер çулса ӳкерчĕ, тийĕн: пĕр ларса тăракан йывăç çук. Баран. 47. Çулакансем те (и косцы) аякка çулса кайнăччĕ. Пахча çим. 13. Ăна утăллăх çулаççĕ. N. Хăяха кирек епле шыв-шур таврашĕнче те ытти курăкран малтан çулса тăкаççĕ.
пăтăр
(-д-), мочало, употребляемое на витье веревок. СПВВ. N. Пăтăр — кантарă явакан мучала. || Вьющийся. Ала 100°. † Пăтăр кăтт(ă)ра çӳçĕмччĕ, хĕрсене астарни анчах полчĕ, салтак туса ячĕçĕ.
пăтăр
(пы̆ды̆р), подр. пению перепела (присловье к путене). Шемшер. † Пăтăр-пăтăр потени, çулман утăна юратать.
пăтăр
(-д-), подр. стеканию крупными каплями пота. Хорачка. Пăтăр-пăтăр тар йокрă. КС. Пăтăр-пăтăр. Яжутк. Пăтăр-пăтăр тар юхать (пот течет градом), тарне шăлма тутăр çук. Чертаг. Пăтăр-пăтăр тарланă (крупные капли пота). АПП. † Пăтăрах та пăтăр тумла юхат, çичĕ хут пустав варрине витерет. || Подр. звуку легкорвущейся ткани. Сред. Юм. Тарпа çĕрнĕ кĕпе пăтăр каять (легко рвется). Орау. Пăтăр, пăтăр татăлать. Рвется во всех местах, напр., ткань. СТИК. Кивĕ кĕпе-йĕм пăтăрр каят (çурăлат). IЬ. Хурăн хуппи пăтăр туса касăлат. || Подр. звуку падающего мелкого помета овцы или козы. Тораево. Така хăраса пăтăр-пăтăр сыса панă (звук от падения помета). Вотлан. Карта тăрăх канька чупĕ, пăтăр-пăтăр пăх сысĕ. (Хăй çунни). || Подр. звуку пузыря. Икково? Пăтăр-пăтăр (о пузыре). || Подр. прерывистой барабанной дроби (т. е. частому барабанному бою). N. Пирĕн акă пĕр салтакки парапана тăррр!.. тăррр! пăтăррр! тутарса çапсан, эпир чăнах тата та нумайăн пухăнатпăр. || Подр. звуку трепыхающегося флага. Ыраш. Пăтăр, пăтăр, пăтăр, хатĕр, хатĕр, хатĕр-р-р! тесе тăраççĕ (хĕрлĕ ялавсем). IЬ. 9. Колхоз касса илнĕ тĕлсене хĕрлĕ ялавсем çакнă та, катаран вăрманпа çынсем çинелле савăнăçлăн пăхса выляса: пăтăр, пăтăр... || Подр. быстрой речи (скороговорке). N. Пăтăр-пăтăр калаçать (отрывисто и быстро).
пăтăр-патăр
(пы̆ды̆р-п¬ады̆р), подр. редкому паданию капель дождя. N. Çăмăр пире лекеймерĕ, пăртак пăтăр-патăр çиç ӳккелерĕ. || Подр. стеканию крупных капель пота. Ала 106. Çирĕк хоппи кăшласа пăтăр-патăр тар тохрĕ. || Подр. неравномерным звукам, получающимся при падении яблок, стрясываемых с яблони. Орау. Улма йăвăçне тытса силлерĕ те, улмисем пăтăр-патăр туса ӳкрĕç (градом посыпались яблоки). || Подр. бегающему, рассеянному взгляду. N. Вăл хăйĕн сиккелекен куçĕсемпе пăтăр-патăр! ман çине тимлесе пăхрĕ. Он пристально посмотрел на меня своими бегающими глазами. || Подр. быстрой речи. Сунчел. Пăтăр-патăр каласа тăкрĕ. Высказал все сразу, быстро и торопливо. N. Вăл темĕскерле пăтăр-патăр калаçать.
пăтăртат
издавать звук пăтăр. КС. Сĕтел çинчен шыв: пăтăртатса (каплями, но слитыми), йăкăртатса (струею) юхать. || Говорить довольно быстро. НИП. Пăтăртатса пуплеççĕ.
пĕтре-шăхран
назв. птицы. А. Турх. Пăтăр-пăтăр тутарса çӳрет (пĕтĕрнĕ пек), сăмси вăрăм (тем тăрăшшĕ), тĕм-хура мар, хăмăртарах. Çывăха ямас; хирте те, вăрманта та, шурлăхлăрах вырăнта пулать.
ăтăр
(ŏдŏр, ы̆ды̆р), водяная крыса? КС. Ăтăр ― небольшой зверь; хорошо плавает в воде и питается водяными насекомыми и рыбой. Шурăм-п. № 27. Ăтăр — животное, похожее на мышь. Зап. ВНО. Ăтăр ― речная выдра. Ст. Чек. Ăтăр ― водяное животное, величиною с крысу. Орау. Пусмалана пулă тытнă чухне пусмалана ăтăр (ŏдŏр) кĕрсен, пусмалана çурса тухса каять. Сред. Юм. Ăтăр — арлан пик — пĕчик хирти кайăк. Якейк. Ăтăр — пĕвере порнакан кошак çури пак хора кайăк; вăл кайăк яланах пĕве шăтарать. А. Турх. Ăтăр — чиркас манирлĕ, пысăккăшĕ, чиркасран яштакарах, чăмăртарах, тăрхалларах, пăтăр-патăр туса чупать, йывăр чупать. Шыва сикнĕ чухне, чул пăрахнă пек, панчă! тăвать. Нюш-к. Ăтă ― в роде мыши, черная, разрывает снасти. IЬ. Ăтăр (ŏдŏр) — в роде мыши, живет в воде. Шибач. Ăтăр — кайăк, шура порнать; полă тытма лартсан: ăтăр (шака) касса кайнă, теççĕ. Н. Карм. Ăтăр (ŏдŏр) — шывра, сăрă, ăна тытаççĕ (маленький): арман пĕвисем çурать, сиен тăвать. N. Ăтăр пек сĕтĕрет (говорят о скопидоме?). || Выхухоль (?). Начерт. 178. Ăтăр — выхухоль. || Хорачка. Ăтăр (ŏдŏр) тăпра алтса çӳрет, пĕтиççĕ (пэ̆д'ис'с'э̆). СПВВ. ТА. Ăтăр = арлан. || Личинка? Шурăм-п. № 27. Ăтăр — личинка. Тюрл. Ăтăр (ŏдŏр), большой белый червяк с красной головкой, водится в гнилушках. || Тяжелый человек. Тюрл. Йывăр çынна ăтăр теççĕ. || Фамилия. К.-Кушки. Ăтăр Ваççи, по-русски — Василий Удюркин. Букв. I ч. 1904. Пĕр вăхăтра Ăтăр Яхварĕ çуркунне, урам хушши хуралсан, армана кайма тухнă. || Маленький человек. Моргауши. || Крот. Б. Олг., В. Олг. Ăтăр, ори каялла; она кайора теччĕ тата. Так ли? СПВВ. ТА. Ăтăр — çĕр чавала пыракан кайăк.
пот
м. тар; пот катится градом пăтăр-пăтăр тар юхать; капля пота тар пĕрчи; работать до пота тар тухиччен ĕçле; пот прошибает тар тапса тухать; ◇ в поте лица тар юхтарса; потом и кровью тар юхтарса, юн такса; до седьмого пота хура тара ӳкиччен.
См. также:
пăтăллă кӳлĕ пăтăллă пашалу пăтăн пăтăр « пăтăр-пăтăр » пăтăр-патăр пăтăрат пăтăраштар пăтăрка пăтăрмăш