Словарь чувашского языка

тăкăл

(ты̆гы̆л), набиваться; накопляться, быть переполненным. ПВЧ 109. Пулкки пулкки хура-курак, хуратул çине тăкăлчĕ. Ст. Чек. Тăкăлчĕ çын, ниçта ларма та çук. Ib. Тăкăлат, накопляется. Ib. Тырă кушукра тăкăлнă (капланнă, не сыплется). N. Вăрăмăн сывласа ӳпкине тăкăлнă иккĕленӳллĕ шухăшсене кăларса ячĕ. СТИК. Ăста кунта тĕпел кутне тăкăлатăр пурте. Макс. Чăв.к. I, 72. Хура-хура кураксем хура-пусса тăкăлнă: анаткассен каччисем пирĕн туя тăкăлнă. См. антăра.

анăра

(аны̆ра), alienari sensibus; paene animo relinqui, почти лишаться чувства, почти обеспамятеть (когда члены не двигаются, язык немеет); ошалеть. Истор. Вăл пусма юпи çумĕнче анраса выртнă. Он лежал без памяти около столба у лестницы. || Mente concidere. Потерять голову (в критическом положении, от нищеты и пр.) Ст. Чек. Ĕçĕ пыманнипе вăл чистă анăрарĕ. От-того, что дело у него идет плохо, он просто потерял голову. Юркин. Ку хăй, анăраса, ун патĕнчен епле тухса кайнине те сисмес. Он, растерявшись, не заметил даже, как от него вышел. Ст. Чек. Эпĕ пĕтĕмпех хăраса анăраса кайрăм. От страха я совсем ошалел. Ст. Чек. Анăраса кайнă. Обеспамятел. Ib. Анăранă сурăх, 1) овца, обеспамятевшая от удара, 2) человек похожий на такую овцу. Ib. Ĕçлерĕ-ĕçлерĕ, çитереймерĕ, вара чистă анăрарĕ. Работал, работал, и все не мог свести концов с концами (не поправился в имуществ. отношении), так что просто потерял голову. V. антăра.

антăра

(анды̆ра ubi ы̆ littera aut perbrevis est, aut nulla omnino, где ы̆ или очень кратко или не произносится совсем), nom. cuiusdam herbae, назв. какого-ю растения. Fortasse idem est, quod:, циос! „антăра çарăк“, м. б. то же, что „антăра çарăк“. Нов. Якуш. Самар.

антăра-сухра

(андыра-с̚хура), 1. i. q. анăра-сухра. 2. Status eius, qui aнăpa-cyxpa appellatur. Одурение. Çеçмер. Вăл йăвăç тăрринчен ӳкнĕ те антăра-сохра полса чилай выртнă. Он упал с дерева и довольно долго пролежал почти в беспамятстве. КС. Хĕрĕнкĕскер алăк янахĕ çумне кайса перĕнчĕ те, антăри-сухри уçăлсах карĕ пулмалла. Будучи во хмелю, он так ударился о косяк, что, наверно, из головы весь туман вышибло (по-русски в этом случае чаще говорят: „весь хмель вышибло“). Якей. Мана пуçран çапрĕ те, эп антăра-сохра полса сахат ытла выртрăм. Он ударил меня по голове, и я, лишившись чувств, пролежал (почти?) без сознания больше часа. КС. Пĕре чанклаттарсассăн антăру-сухру уçăлсах кайĕ. Если я тебя щелкну, то у тебя из башки весь туман вылетит! (угроза).

антăра çарăк

(андыра с̚’ары̆к), i. q. анăра çарăк. Н. Карм. Антăра çарăк тесе çулçи (lege: с’ул’з’и) çарăк çулçи пекрен калаççĕ. Унăн вăррине пухса çу кăлараççĕ те сăр тăваççĕ, теççĕ. Унăн вăррине пăтне саккăршар пуса, вуншар пуса илеççĕ. Так называют это растение потому, что его листья похожи на листья репы. Говорят, что семена его собирают и выжимают из них масло, а также делают краску. Пуд этих семян стоит 8 — 10 коп. КС. Антăра çарăк çисан сурăхсенĕн пуçĕсем çавăрнакан пулаççĕ. Если овцы поедят этой травы то у них делается головокружение. Шибач. Антăра çарăк ухмаха ертет, т. е. вызывает сумасшествие. То же и в В. Олг., Имен.

ăнтра

терять сознание. См. анăра, антăра. Описка? Абыз. Салтак ăнтраса выртрĕ-выртрĕ те... (лежал без сознания).

См. также: